Yüksek dozlarda maruz kalınan iyonize radyasyon veya röntgen (röntgen filmi) insanlar üzerinde çeşitli zararlar oluşturmaktadır. Bu zararlar elbetteki hamilelik döneminde gerek anne adayı, gerekse bebek için de söz konusudur. İlgili zararlar:
- Anne karnında ölüm
- Çeşitli anomaliler
- Büyüme ve gelişme geriliği
- Kanser
Burada dikkat edilmesi gereken ise bu zararların hamilelik dönemine göre ve alınan radyasyon dozuna göre değişiklik göstermektedir.
5 rad (5000 mrad) (0.05 Gy) altında radyasyon dozunun gebelik üzerinde düşük, ölüm, anomali, gelişme geriliği, zeka geriliği vb yan etkiler oluşturdağuna dair şu an için herhangi bir bilgi mevcut değildir. 5 - 10 rad arasındaki dozlarla ilgili bilgiler ise çok muğlaktır, bununla birlikte 10 rad (10000 mrad) (0.1 Gy) dozun üzerinde radyasyon ile konjenital malformasyon riskinin arttığını gösteren çalışmalar daha nettir. Aşağıdaki listede de görüldüğü gibi çekilen tanısal röntgenler burada bahsedilen 5 rad (5000 mrad) sınırının çok altında radyasyon yaymaktadır.
Örnek vermek gerekirse 20 karın filmi ancak 5000 mrad sınırına ulaşabilmektedir. Göğüs ya da diş röntgeni söz konusu olunca bu sınıra ulaşmak için yüzlerce röntgen çekmek gerekir. Tabi gene de hamilelik esnasında gereksiz röntgen çekimlerinden kaçınmak ve özellikle karın bölgesinin kurşun yelekle korunması gerekmektedir. Acil olmayan rötgen filmleri gebelikten sonraki döneme ertelenmelidir.
Gebeliğin döllenmeden sonraki ilk 14 gününde embriyo radyasyona çok hassastır ve genellikle "ya hep ya hiç" kuralına göre gebelik ya tamamen sona erer (düşük veya ölüm) veya gebelik normal olarak devam eder. Bu dönemde anomali veya büyüme geriliğine sebep olduğu gözlenmez. Bu ilk 14 günden sonra yüksek doz radyasyona maruz kalındığında zeka geriliği ve beyin, göz ve diğer organlarla ilgili anomaliler ve büyüme geriliği gelişebilir. 20-25 haftalardan sonra fetus radyasyonun teratojenik (anomali yapıcı) etkilerine daha dirençlidir.
Çeşitli röntgen filmlerinde ve bilgisayarlı tomografide fetusun maruz kaldığı doz (mrad biriminden) :
- Bir göğüs filmi: 1 mrad'daz az
- Bir karın filmi: 200-300 mrad
- Bir IVP: 400-900 mrad
- Boyun ve sırt omurilik filmleri: 1 mrad'dan az
- Lumbar vertebra filmi: 400-600 mrad
- Bir diş filmi: 0.01
- Mamografi: Önemsenmeyecek kadar az miktarda
- Göğüs CT (Bilgisayarlı tomografi): 30 mrad
- Karın CT (Bilgisayarlı tomografi): 250 mrad
Radyasyon birimleri:
1 rad = 0.01 gray (Gy) = 0.01 sievert (Sv) = 1 rem
1 rad = 1000 mrad = 10 mGy = 0.01 Gy
1 rem = 1000 mrem = 10 mSv = 0.01 Sv
Bilgilendirme amaçlıdır.
